नेपाल विद्युतीय व्यवसायी महासंघका महासचिव,काठमाण्डौ विद्युती यव्यवसायी संघका संस्थापक अध्यक्ष तथा नेपाल लाईट सेन्टरका सञ्चालक रेशम प्रसाद देवकोटा विगत लामो समय देखि विद्युतीय क्षेत्रमा कार्य गर्दै आउनु भएको छ । विद्युतीय व्यवसायका क्षेत्रमा २०५३ साल देखि कार्य गर्दै आउनु भएका उँहा यस क्षेत्रका ज्ञता हुनुहुन्छ । विद्युत व्यवसाय पहिलेको र अहिलेको अवस्था, विद्युतीय व्यवसाय क्षेत्रमा भएका परिवर्तन, विद्युतीय सामग्रीको गुणस्तर, विद्युत व्यवसायका क्षेत्रमा सरकारले पु¥याएको चासो, व्यवसायीहरूको अवस्था, विद्युतीय सामग्री आयातको अवस्था, भन्सार मूल्य लगायत विद्युत क्षेत्र सँग सम्बन्धित भएर विद्युत संसार साप्ताहिकका भीमलाल श्रेष्ठले गरेको कुराकानीको सम्पादित अंश ः

विद्यु्तीय व्यवसायी महासंघको स्थापनाका बारेमा बताई दिनुहोस् न । 

नेपाल विद्युतीय व्यवसायी महासंघको स्थापनाको सन्र्दभलाई हेर्दा वि.स २०४७ सालमा इलेक्ट्रिक एशोशिएसन नै महासंघमा रुपान्तरण गरिएको हो । एशोसिएशनका तत्कालिन अध्यक्ष गोविन्द प्रसाद कँडेलको अध्यक्षतामा नै महासंघ स्थापना भएको हो । वि.स २०६७ सालमा नेपालको पूर्व देखि पश्चिम सम्म का १२ ओटा जिल्ला संघहरू आवद्ध भए पछि महासंघका रुपमा दर्ता भएको हो । हाल महासंघमा १९ ओटा जिल्ला संघहरू आवद्ध रहेका छन् भने पाल्पा,स्याङजा, भक्तपुर, गोरखा र धादिङ जिल्ला महासंघमा आवद्ध हुने प्रक्रिया रहेको छ । 

महासंघमा आवद्ध जिल्ला संघहरूलाई आगामी दिनमा कसरी लैजाने सोचमा हुनुहुन्छ,यसको भावी योजना बारे बताइ दिनुहोस् न । 

हाम्रो महासंघको साधारण सभाका क्रममा जिल्ला संघहरूले गुणस्तरीय सामग्री बिक्रि वितरण, अस्वस्थ प्रतिस्पर्धा न्यूनिकरण, व्यावसायिक प्रवद्र्धन तालिम, तारको मूल्यमा एकरुपता, न्यून विजकिकरण लगायतका विषयमा संकल्प प्रस्ताव प्रदान गर्नु भएका थियो । जिल्ला संघहरूले प्रस्तुत गरेको संकल्प प्रस्ताव अनुरुप नै हामीले काम गर्दै आइरहेका छौ । अहिले हाम्रो मूख्य उद्धेश्य बजारमा रहेको अस्वस्थ प्रतिस्पर्धाको अन्त्य गर्नु, व्यवसायीहरूको हकहितका लागि काम गर्नु नै रहेको छ । हामीले पछिल्लो समयमा व्यवसायीहरूलाई व्यावसायिक प्रवद्र्धन तालिम प्रदान गर्दै आएका छौ भने गुणस्तरीय सामग्री विक्रि वितरणका लागि पनि जोड दिदँै आएका छौ । यसरी महासंघमा जिल्ला संघहरूबाट आएको हरेक सकारात्मक सुझाव र विभिन्न तालिमहरू दिई जिल्ला संघहरूलाई अगाडि बढाउने सोचमा हामी रहेका छांै । 

न्यून विजकिकरणका सम्बन्धमा कस्ता कार्य हुँदै आएको छ ?

न्युनविजकिकरण बजारमा एउटा समस्यमको रुपमा रहेको छ । सरकारले आफ्नो ढंगले भन्सार मूल्य कायम गर्दा यस्तो समस्या आएको हो । बजारमा न्यून विजकिकरण मात्र नभई (ओभर मूल्याङकन) अधिक विजकिकरण पनि हुँदै आएको छ । यस्ता समस्याहरूको अन्त्यका लागि हामीले पहल गर्दै आएका छौ । अहिले हामीले विद्युतीय सामग्रीहरूका मूल्यको डाटा संकलन गर्ने कार्य गरिरहेका छौ । हामीले महासंघ मार्फत नै यो सामग्रीको भन्सार मूल्य यति राख्दा उचित हुन्छ भनी सरकार समक्ष जाने योजनामा छौ । यसका लागि हामीलाई उद्योग वाणिज्य संघले पनि सहयोग पु¥याउँदै आएको छ । त्यस्तै जिल्ला संघहरूबाट पनि डाटा संकलन कार्य हुँदै आएको छ । 

तारको मूल्यमा एकरुपता कायम गर्नु पर्दछ भन्ने विषयमा विभिन्न जिल्ला संघहरू लागि पर्दै आएको छ, यसमा महासंघले कस्तो भूमिका निर्वाह गर्नुपर्ला ?

तारको मूल्यमा एकरुपता कायम गर्ने विषयमा विद्युत व्यवसायी संघ चितवनले पहिलो पटक प्रस्ताव ल्याएको हो । कुनै पनि व्यवसायीले निश्चित प्रतिशत नाफा राखेर व्यवसाय गर्नु पर्दछ भन्ने मान्यता अनुसार तारको मूल्यमा एकरुपता ल्याउन लागेका हौ । यसका लागि महासंघले सबै जिल्ला संघहरूलाई पत्र पठाइ सकेको छ । जिल्ला संघहरू आन्तरिक छलफल बाट आएको निष्र्कषलाई मान्यता प्रदान गरी तारमा मूल्यमा एकरुपता गर्ने छौ । तारको मूल्यमा एकरुपता कायम भए सँगै गुणस्तरमा पनि एकरुपता कायम हुन्छ । जसले उपभोक्तालाई पनि सहज हुने गर्दछ ।

तारको मूल्यमा एकरुपता कायम गर्ने विषयमा तार उत्पादक संघ (निमा) ले कस्तो प्रतिक्रया दिदै आएका छन् ?

तारको मूल्यमा एकरुपता कायम गर्ने विषयमा तार उत्पादक संघ (निमा) सँग पटक पटक छलफल हुँदै आएको छ । निमाले पनि गुणस्तरमा कसैले तलमाथि गर्नु हुँदैन । यदि गुणस्तरमा केहि कमिकमजोरी भएको छ भने थाहा भएमा उत्पादक कम्पनीलाई आवश्यक कारर्वाही गर्न सहयोग गर्ने जनाउँदै आएको छ । अहिले ३÷२०, ३÷२२ को तार भन्दा पनि मल्टिस्ट्याण्ड तार उत्पादन तथा प्रयोग गर्ने प्रचलन बढे सँगै नेपालमा पनि यसको प्रचलन सुरुवात भएको छ । साउन १ गते देखि नेपाल भर मल्टिस्ट्याण्ड तार प्रयोगमा ल्याउन गुणस्तर विभागले निर्देशन दिएको भए पनि मल्टिस्ट्याण्ड तार उत्पादन गर्ने उपकरणहरू विदेशबाट ल्याउनु पर्ने भएको हुँदा अझै केहि समय लाग्ने भएको हो । मल्टिस्ट्याण्ड तार प्रयोगमा ल्याउनु अहिलेको आवश्यकता हो । मल्टिस्ट्याण्ड तार उत्पादन तथा प्रयोग गर्नु पर्छ भन्ने सबैको धारणा रहेको छ । यस विषयमा जिल्ला संघहरूलाई सजग गराउँदै आएका छौ । 

मल्टियट्याण्ड केबुल भन्दा ३÷२०, ३÷२२ को तार नै राम्रो छ भन्ने व्यवसायीहरू पनि छन्, कतै जनचेतनाको अभाव भएको त होइन ?

३÷२०, ३÷२२ को तार भन्दा मल्टियट्याण्ड केबुल नै राम्रो र उपयोगी तार हो । व्यवसायीहरूले यस्तो भने जस्तो मलाई लाग्दैन । यद्यपि मल्टिस्ट्याण्ड तार भन्दा ३÷२०, ३÷२२ को तार नै राम्रो छ भन्ने व्यवसायीहरू छन् भने यो गलत बुझाई हो जस्तो मलाई लाग्छ । 

महासंघले व्यवसायीहरूलाई के कस्तो किसिमको तालिमहरू प्रदान गर्दै आएको छ ?

 कुनै पनि जिल्ला संघहरूका व्यवसायीहरूलाई तालिम प्रदान गर्नु परेको खण्डमा महासंघले आवश्यक सहयोग पु¥्याउँदै आएका छौ । व्यवसायीहरूको नेतृत्व विकास, व्यक्तित्व विकास तथा प्राविधिक शिक्षा सम्बन्धि तालिम प्रदान गर्नु परेको खण्डमा महासंघले प्राविधिक सहयोग पु¥याउँदै आएको छ । हालै केही जिल्लाहरूमा महासंघले प्राविधिक सहयोग प्रदान गरिसकेको छ । यस्ता किसिमको सहयोगले जिल्ला संघहरूलाई केहि सहज भएको छ भने व्यवसायीहरू पनि तालिम प्रति उत्साहित भएको देखिन्छ । अझै यस्ता तालिमहरू गर्नु पर्ने उनिहरूको प्रतिक्रिया रहेको छ । आगामी दिनमा महासंघले अझै यस्ता किसिमको सहयोग गर्ने छ । 

राज्यको तर्फबाट महासंघलाई कस्तो किसिमको सहयोग गर्नु पर्ला ?

राज्यले जुन किसिमको सहयोग गर्नु पर्ने हो त्यस्तो किसिमको सहयोग राज्यबाट प्राप्त भएको छैन । हामीले प्रत्येक दुई वर्षको अन्तरालमा इलेक्ट्रो टेक मेला आयोजना गर्दै आएका छौ । यो वर्ष पनि डिसेम्बरमा इलेक्ट्रो टेक मेला आयोजना गरेका छौ । यस्ता मेलाहरूमा हामीले सरकारलाई सहयोग गर्न भने पनि सरकारले त्यस्तो किसिमको कुनै सहयोग गरेको छैन । यदि सरकारले हामीलाई सहयोग ग¥यो भने अन्र्तराष्ट्रिय स्तरमा नेपालको पहिचान दिलाउन सक्ने खालका मेलाहरूको आयोजना गर्ने छौ । 

इलेक्ट्रो टेक मेलामा कस्ता—कस्ता सामग्रीहरू राखिने गरिएको छ ?

इलेक्ट्रो टेक मेला बजारमा आएका विभिन्न किसिमका नयाँ—नयाँ प्रविधिहरूका बारेमा आम उपभोक्तालाई जानकारी गराउने मेला हो । यस मेलामा नितान्त नयाँ प्रविधियुक्त सामग्रीहरू राखिने गरिन्छ । विदेशी बाट पनि मेलामा सहभागी गराउनका लागि हामीले पहल गर्दै आएका छौ । युरोपबाट पनि आउने सम्भावना रहेको छ । विगतको भन्दा यो वर्षको मेला अझै भव्य गराउने हाम्रो योजना रहेको छ । 

गुणस्तरीय सामग्रीहरूको आयातका सम्बन्धमा महासंघको भूमिका कस्तो रहेको छ ?

गुणस्तरीय सामग्री खरिद बिक्रिका सम्बन्धमा हामीले पहिले देखि नै पहल गर्दै आएका हौ । हामीले जिल्ला संघमा गुणस्तरीय सामग्रीमा जोड दिदंै आएका छौ । गुणस्तरहीन सामग्रीको बिक्रि वितरण गर्दा तारहरू सर्ट भई धनजनको क्षति हुने गर्दछ । तसर्थ गुणस्तरीय सामग्री खरिद बिक्रि गर्नु पर्दछ । पहिलाको तुलनामा अहिले गुणस्तर प्रति उपभोक्ता निकै नै सजक हुने गरेका छन् । उपभोक्ता सस्ता सामग्री भन्दा पनि केही महगो भए पनि गुणस्तरयुक्त सामग्री नै खोज्ने गर्दछन् । तर अहिलेको अवस्थामा हेर्ने हो भने नेपाल गुणस्तर मापन गर्ने यन्त्रहरू छैन । यसले गर्दा गुणस्तर प्रति समस्या हुने गरेको छ । सरकारले सामग्रीहरूको गुणस्तर मापन गर्ने प्रयोगशालाको व्यवस्था गर्नु आवश्यक छ । 

नेपाललाईं डम्पिङ साइड बनाउने कार्यमा महासंघ को पनि हात रहेको छ भन्ने सुनिन्छ नि ?

 यो निराधार कुरा हो । हामीले महासंघको स्थापना देखि नै गुणस्तर सामग्रीमा जोड दिदै आएका छौ । महासंघले गुणस्तर सामग्री बिक्रि वितरण गर्नु पर्ने विषयमा आवाज उठाएकै कारण अहिले बजारमा गुणस्तर सामग्री बिक्रि वितरण हुने गरेको छ । अन्र्तराष्ट्रिय स्ट्याण्डरको गुणस्तरयुक्त सामग्रीहरू आयात भइरहेको छ । अबको दिन भनेको गुणस्तरयुक्त सामग्रीको हो । आगामी दिनमा नेपालमा गुणस्तरयुक्त सामग्री मात्र आयात हुने छ । 

व्यवसायीहरूलाई आवश्यक उत्प्रेरणाको कमि छ भन्ने सुनिन्छ, के यो सहि हो ?

यो एकदमै सहि हो । व्यवसायीहरू धेरै विषयमा जानकारी लिन चाहन्छन् । व्यवसायीको आवश्यकता तथा चाहना अनुरुप महासंघले जानकारी दिन सकेको छैन । यद्यपि हामी यस विषयमा अत्यन्तै सम्वेदनशिल भएर लागि परिरहेका छौ ।

भन्सार सन्र्दभ पुस्तिका दर रेट कार्यान्वयनको तहमा महासंघको भूमिका गौण रहेको भन्ने सुनिन्छ नि ,? यसमा के भन्नु हुन्छ ?

भन्सार सन्र्दभ मूल्याङकनमा देश पनि संक्रमण कालमा गएका कारणले भन्सार मूल्य समान रहेको थिएन । जुन वस्तु बजारमा आउने गर्दथ्यो ती सामग्रीहरूमा न्यून विजकिकरण तथा अधिक विजकिकरण हुने गरेको छ । हामीले सामग्रीहरू आयत गर्दा सामग्री जुन हिसावले खरिद गरेका हुन्छौ त्यहि अनुसार भन्सार दर कायम गर्नु पर्दछ । अहिले सरकारले आफ्नो ढंगले भन्सार दर कायम गर्दा कुनै सामग्रीको भन्सार दर उच्च हुने कुनैको निम्न हुने गरेकाले हामीले नेपाल सरकार भन्सार विभागमा गएर यो सामग्रीको मूल्य यति हो र यसको भन्सार दर यति कायम हुनु पर्छ भनि बहस गर्ने छौ । यसका लागि महासंघ लागि परिरहेका छौं । 

व्यवसायीहरूलाई विपद् पर्दा व्यावसायिक हितका लागि महासंघले कस्तो किसिमको सहयोग पु¥याउँदै आएको छ ? व्यवसायीहरूको दुर्घटना बिमा भएको छ या छैन ?

हामीले कुनै पनि भवितव्यलाई न्युनिकरण गर्ने अथवा कुनै सदस्यलाई समस्या परेको खण्डमा राहत प्रदान गर्ने विषयमा छलफल गरि रहेका छौ भने व्यवसायीहरूको विमाका लागि पनि पहल गर्दै आएका छौ । 

अन्त्यमा के भन्न चाहनुहुन्छ ?

हामी अहिले इलेक्ट्रोटेक मेला आयोजनाको तयारीमा रहेका छौ । यो मेलामा नेपालमा नै उत्पादन गर्ने उत्पादक कम्पनीहरूलाई बढी प्राथमिकता दिने छौ । यस मेलामा सबै जना उपस्थित भई मेलाको शोभा बढाईदिनु हुन यसै पत्रिका मार्फत अनुरोध गर्दछु ।